Słowo „mural” pochodzi z języka hiszpańskiego i oznaczało początkowo „ścianę”.

Mural jest jedną z najciekawszych form street artu i pojawił się o wiele wcześniej przed tym, jak po raz pierwszy użyto wyrażenia „street art”. Mural można porównać do najstarszych form malarskich, a najdawniejsze malowidła możemy znaleźć w książkach historycznych – na przykład obrazy malowane na ścianach egipskich grobowców sprzed około 2000 lat, lub malowidła naskalne z okresu sprzed ponad 30 000 lat, czy liczne polichromie ozdabiające świątynie i pałace.

Mural w Polsce

Zaglądając na nasze podwórka, musimy w pierwszej kolejności zwrócić uwagę na zapomnianych twórców murali z lat odbudowy kraju. Od lat 60. w Polsce powstawały malowidła reklamowe promujące produkty monopolistów. Reklama w kontekście zachodnim wówczas nie istniała, ponieważ nie było alternatyw. Reklama w czasach PRL była ściśle kontrolowana przez państwo, które dysponowało monopolistycznymi narzędziami przekazu. Przyzwolenie na reklamę w mediach musiało być uzyskane od władz państwowych, a ich treść była ściśle regulowana przez cenzurę. Pierwsze oceny projektów dokonywał zamawiający, zakład lub przedsiębiorstwo. Drugim etapem była komisja artystyczna składająca się z wykładowców uczelni artystycznych oraz rzeczoznawców ze Związku Polskich Artystów Plastyków. Ostatecznie projekt zatwierdzał plastyk miasta.

Po upadku komunizmu murale nie cieszyły się popularnością ze względu na skojarzenia z minioną epoką. Rozwój technologii przyczynił się do wyparcia malowideł przez pracowanie reklamowe, które za pomocą ploterów wielkoformatowych drukujących oraz tnących były w stanie sprawniej i szybciej realizować zamówienia-mural poszedł w odstawkę. Po wielu latach stagnacji mural zaczyna nabierać na wartości. Wynika to z sytuacji w której reklama zewnętrzna była na tyle powszechna, że stała się nudna i mniej interesująca dla potencjalnego zleceniodawcy. Wielkie siatki, bilbordy zakrywały ogromne powierzchnie budynków, generując nieład i chaos w przestrzeni. Rozwój zjawisk takich jak graffiti i street art w przestrzeni miejskiej uświadomił społeczeństwo, że malowidło może być ciekawą alternatywą dla reklamy i stopniowo mural zaczął przeżywać swój renesans.

Lata 2010 uznaje się za złoty okres muralu w Polsce. W każdym większym mieście zaczęły pojawiać się murale artystyczne i reklamowe. Według badań TNS Polska z 2013 roku, ręcznie malowane murale zostały najbardziej pozytywnie ocenione spośród wszystkich form reklamy outdoorowej w przestrzeni miejskiej.

Komercja czy art

Wyróżniłbym dwie główne kategorie murali, które wywołują u odbiorcy określone przeżycie estetyczne i emocjonalne:

1. Murale reklamowe
2. Murale artystyczne

Każda kategoria jest zbiorem określonych cech, które pełnią określoną rolę w przestrzeni. Najważniejszymi różnicami między tymi dwoma typami :

• Cel-mural reklamowy ma na celu promowanie w najciekawszy sposób danej marki, produktu lub usługi, podczas gdy mural artystyczny ma na celu stworzenie dzieła sztuki, zgodnie z estetyką i poglądami samego artysty.
• Komercyjność– mural reklamowy jest zazwyczaj zamawiany przez firmę lub organizację, która płaci za jego stworzenie. Dzięki większym nakładom finansowym powstają spektakularne projekty na wielkich powierzchniach, natomiast mural artystyczny jest zazwyczaj dziełem sztuki wolnym od zobowiązań komercyjnych, wiąże się to z własnym nakładem finansowym lub ograniczonym budżetem.
• Motyw-malowidła komercyjne często zawierają logo, slogan lub produkty firmy, często są dopasowane do istniejących kampanii reklamowych, podczas gdy mural artystyczny może przedstawiać wiele złożonych tematów według subiektywnych odczuć artysty.
• Autorskie prawa-mural reklamowy jest zazwyczaj tworzony na zamówienie firmy, a prawa autorskie zwykle przypisuje się firmie lub jej przedstawicielom. W przypadku muralu artystycznego, prawa autorskie przynależą do artysty, który tworzy dzieło.

Podsumowując, mural reklamowy to forma reklamy, której celem jest promowanie marki lub produktu, podczas gdy mural artystyczny to dzieło sztuki, które może mieć różne przesłania i jest tworzone przez artystę bez presji komercyjnych.

*Według mojej definicji dzieło sztuki to przedmiot, który został stworzony przez artystę i jest uznawany za wartościowy z punktu widzenia kreatywności i umiejętności artysty, oryginalności pomysłu, jakości wykonania, techniki, przekazu lub treści dzieła.